Nowotwór szyjki macicy może pojawić się u kobiety w każdym wieku, jednak najwięcej zachorowań odnotowuje się między 45. a 59. rokiem życia. Z medycznego punktu widzenia raka szyjki macicy można łatwo wykryć i wyleczyć, ponieważ rozwija się w narządzie, który jest łatwo dostępny dla badań diagnostycznych i posiada dobrze opisane stany przedrakowe, na które medycyna dysponuje skutecznymi terapiami.
Praktyka pokazuje, że każdego dnia chorobę wykrywa się u 10 Polek, z czego połowa umiera, ponieważ zgłosiła się do lekarza zbyt późno. Rak szyjki macicy rozwija się powoli, nie dając przez dłuższy czas żadnych sygnałów ostrzegawczych, a kiedy te już wystąpią, szanse na wyleczenie są bardzo małe. Z tego powodu o uratowaniu życia kobiety decydują głównie profilaktyczne badania cytologiczne, przeprowadzane systematycznie, co dwa – trzy lata.
Co to jest cytologia?
Cytologia jest nauką zajmującą się komórkami normalnymi i zmienionymi chorobowo – ich budową, właściwościami fizycznymi, chemicznymi oraz ich fizjologią i rozwojem. Potocznie nazwą tą określa się badanie mikroskopijne wymazu pobranego z szyjki macicy. Metoda ta stanowi niezwykle cenną wiedzę profilaktyczną i diagnostyczną raka szyjki macicy. Została wprowadzona w 1942 roku przez Georga Papanicolau. Badanie cytologiczne pozwala nie tylko wykryć stany zapalne i określić ich przyczynę, ale również uchwycić wczesne zmiany nowotworowe w momencie, gdy nie występują jeszcze żadne dolegliwości i kiedy są one całkowicie uleczalne. Ponadto, cytologia umożliwia wykrycie obecności wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest bezpośrednio związany z rozwojem niektórych nowotworów. Według statystyk badanie pozwala na zauważenie około 90% przypadków raka szyjki macicy, 50% raka trzonu macicy oraz 10% raka jajnika.
Dlaczego badanie cytologiczne jest takie ważne?
Wczesne wykrycie obecności komórek nowotworowych znacznie zwiększa szansę na całkowite wyleczenie i uratowanie życia kobiety. Dzięki badaniu można również rozpoznać stany przedrakowe i zapobiec rozwojowi nowotworu szyjki macicy. Dlatego bardzo ważne jest, aby każda kobieta znajdowała się pod stałą opieką ginekologa i regularnie wykonywała cytologię. Metoda ta pozwala ponadto wykryć infekcję dróg rodnych i nieprawidłowe lub zmienione chorobowo komórki mogące w przyszłości przekształcić się w komórki rakowe. Badanie cytologiczne może być także stosowane jako leczenie zachowawcze i operacyjne nadżerki szyjki macicy. Jest również wykorzystywane w diagnostyce stanu nabłonka pochwy i pozwala kontrolować i oceniać efektywność stosowania terapii hormonalnej. W niektórych przypadkach cytologia pozwala określić termin owulacji i czas trwania drugiej fazy cyklu miesiączkowego. Na stronie centramedycznemedyceusz.pl można znaleźć więcej informacji na ten temat.
Klasyfikacja wyników badań cytologicznych
Wyniki badań według Papanicolau interpretowane są w oparciu o pięć grup:
- Grupa I oznacza występowanie w wymazie prawidłowych komórek warstwy nabłonka płaskiego tarczy szyjki macicy (jednak mogą znajdować się w niej pojedyncze komórki zapalne),
- Grupa II obejmuje komórki prawidłowe oraz dużą ilość komórek zapalnych i wykazujących zmiany zwyrodnieniowe. Jeśli u osoby badanej stwierdzi się zapalenie, należy określić jego rodzaj i po skończonym leczeniu ponownie wykonać badanie kontrolne. W grupie drugiej nie stwierdza się obecności komórek dysplastycznych i nowotworowych,
- Grupa III zawiera komórki dysplastyczne o różnym nasileniu: od małego do dużego, co wskazuje na stan zapalny. Jeśli zastosowane leczenie nie przynosi pozytywnych rezultatów dłużej niż miesiąc, diagnozę często poszerza się poprzez pobranie wycinków z szyjki macicy i elektrokonizację szyjki macicy,
- Grupa IV charakteryzuje się występowaniem w wymazie komórek wykazujących cechy raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego,
- Grupa V oznacza obecność komórek nowotworowych, charakterystycznych dla raka płaskonabłonkowego naciekającego szyjkę macicy lub innego nowotworu złośliwego trzonu lub szyjki macicy.
Jeśli pacjentka ma I lub II grupę, wynik jest prawidłowy. Grupa III, IV lub V oznacza wynik nieprawidłowy.
Interpretacja badań cytologicznych
Badanie cytologiczne stanowi dla lekarza cenne źródło informacji o stanie zdrowia pacjentki i ewentualnym kierunku leczenia oraz terminie następnego badania – pod warunkiem, że zostało ono odpowiednio zinterpretowane. Ocenę wymazów według klasyfikacji Papanicolau uważa się aktualnie za zbyt ogólną i jest ona stopniowo wypierana przez opisowy system Bathesda (TBS), powstały w 1988 roku. Wyniki badań według Bathesda interpretuje się w oparciu o sześć grup i według opinii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego są one bardziej szczegółowe, a ponadto zawierają dodatkowe informacje, ważne dla lekarza prowadzącego.
Jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy, lekarz decyduje o wyborze odpowiedniego rodzaju terapii lub zleca dodatkowe testy, np. biopsję czy kolposkopię.
